Phương pháp luyện
nghe của một thầy giáo biết 6 ngôn ngữ
Nói
về phương pháp luyện nghe thì chúng ta cũng đã nói nhiều, nhưng mình
thấy cách luyện nghe dưới đây của một thầy giáo - thầy duynhien - ngừoi
nhiều năm là giảng viên ở một trường đại học lớn, rất đặc biệt, nên trích
ra để các bạn tham khảo. Bài viết hơi dài, đọc hơi đuối nhưng rất
hay.
LÀM SAO NGHE ĐƯỢC TIẾNG ANH
(và nói
chung: MỘT NGOẠI NGỮ)
Một trong những trở ngại lớn nhất của chúng
ta khi học một ngoại ngữ ấy
là chúng ta quá… thông minh và có quá
nhiều kinh nghiệm.
Quá thông minh: vì mình không thể nào
chấp nhận nghe một câu mà mình
không hiểu: cần phải hiểu một câu nói
gì trước khi nghe tiếp câu thứ
hai, nếu không thì mình không buồn
nghe tiếp.
Quá kinh nghiệm: Cuộc đời đã dạy ta không nghe
những gì người
khác nói mà chỉ hiểu những gì mà nội dung chuyển tải.
Nếu không hiểu nội
dung, chúng ta không thể lặp lại lời người kia.
Cũng vì thế mà - trong
giai đoạn đầu học ngoại ngữ - mỗi lần nghe
một câu tiếng Anh thì trong
đầu phải dịch ra được tiếng Việt thì mới
yên tâm, bằng không thì … câu
ấy không có nghĩa.
Thế nhưng, đấy là lối học sinh ngữ ngược chiều. Tôi biết được 6 ngôn
ngữ, trong đó có ba ngôn ngữ thành thạo nghe nói đọc viết: Việt - Anh -
Pháp, và tôi thấy rằng trong các ngôn ngữ tôi biết thì, một cách khách
quan,nghe và nói tiếng Việt là khó nhất (vì ở phương tây, không có ngôn
ngữ nào mà mình đổi cao độ của một từ thì ý nghĩa từ ấy lại thay đổi:
ma- má - mà - mạ - mã - mả). Nhưng các bạn ở forum này, cũng như tôi,
đềukhông có vấn đề gì cả với cái sinh ngữ khó vào bậc nhất ấy!
Thế nhưng những thầy cô dạy chúng ta nghe nói tiếng Việt chẳng phải là
những vị chuyên viên ngôn ngữ như các thầy ngoại ngữ mà ta học tại các
trường.Thầy dạy tiếng Việt chúng ta là tất cả những người quanh ta từ
ngày ta ra đời: cha mẹ, anh chị, hàng xóm, bạn bè… nghĩa là đại đa số
những người chưa có một giờ sư phạm nào cả, thậm chỉ không có một khái
niệm nào về văn phạm tiếng Việt. Thế mà ta nghe tiếng Việt thoải mái và
nói như sáo. Còn tiếng Anh thì không thể như thế được. Ấy là vì đối với
tiếng Việt, chúng ta học theo tiến trình tự nhiên, còn ngoại ngữ thì ta
học theo tiến trình phản tự nhiên.
Từ lúc sinh ra chúng ta đã nghe mọi người nói tiếng Việt chung quanh (mà
chẳng bao giờ ta phản đối: "tôi chẳng hiểu gì cả, đừng nói nữa"! Mới
sanh thì biết gì mà hiểu và phản đối!). Sau một thời gian dài từ 9 tháng
đến 1 năm, ta mới nói những tiếng nói đầu tiên (từng chữ một), mà không
hiểu mình nói gì. Vài năm sau vào lớp mẫu giáo mới học đọc, rồi vào lớp
1 (sáu nămsau khi bắt đầu nghe) mới tập viết… Lúc bấy giờ, dù chưa
biết viết thì mình đã nghe đưọc tất cả những gì người lớn nói rồi (kể cả
điều mình chưa hiểu). Như vậy, tiến trình học tiếng Việt của chúng ta
là Nghe - Nói - Đọc - Viết. Giai đoạn dài nhất là nghe và nói, rồi sau
đótừ vựng tự thêm vào mà ta không bao giờ bỏ thời gian học từ ngữ. Và
ngữ pháp (hay văn phạm) thì đến cấp 2 mới học qua loa, mà khi qua hết
trung học thì ta đã quên hết 90% rồi.
Nhưng tiến trình ta học tiếng Anh (hay bất cứ ngoại ngữ nào) thì hoàn
toàn ngược lại.
Thử
nhìn lại xem: Trước tiên là viết một số chữ và chua thêm nghĩa tiếng
Việt nếu cần. Và kể từ đó, học càng nhiều từ vựng càng tốt, kế đến là
học văn phạm, rồi lấy từ vựng ráp vào cho đúng với văn phạm mà VIẾT
thành câu! Rồi loay hoay sửa cho đúng luật! Sau đó thì tập đọc các chữ
ấy trúng được chừng nào hay chừng ấy, và nhiều khi lại đọc một âm tiếng
Anh bằng một âm tiếng Việt! (ví dụ fire, fight, five, file… đều được đọc
là ‘phai’ ). Sau đó mới tới giai đoạn NÓI, mà ‘nói’ đây có nghĩa là Đọc
Lớn Tiếng những câu mình viết trong đầu mình, mà không thắc mắc người
đối thoại có hiểu 'message' của mình hay không vì mình chỉ lo là nói có
sai văn phạm hay không. Lúc bấy giờ mới khám phá rằng những câu mình
viết thì ai cũng hiểu, như khi mình nói thì chỉ có mình và … Thượng Đế
hiểu thôi, còn người bản xứ (tiếng Anh) thì ‘huh - huh’ dài cổ như cổ
cò!
Sau thời gian dài thật dài, mình khám phá rằng mình từng biết tiếng Anh,
và nói ra thì người khác hiểu tàm tạm, nhưng khi họ nói thì mình không
nghe được gì cả (nghĩa là nghe không hiểu gì cả). Lúc bấy giờ mới tập
nghe, và rồi đành bỏ cuộc vì cố gắng mấy cũng không hiểu được những gì
ngườita nói.
Vấn đề là ở đó: chúng ta đã học tiếng Anh ngược với tiến
trình tự nhiên,vì quá thông minh và có quá nhiều kinh nghiệm. Tiến
trình ấy là Viết - Đọc - Nói - Nghe!
Vì thế, muốn nghe và nói tiếng Anh, chuyện đầu tiên là phải quên đi kinh
nghiệm và trí thông minh, để trở lại trạng thái ‘sơ sinh và con nít’,
và đừng sử dụng quá nhiều chất xám để phân tích, lý luận, dịch thuật!
Và đây là bí quyết để Nghe:
A. Nghe thụ động:
1.
- ‘Tắm’ ngôn ngữ. Nghe không cần hiểu: Hãy nghe! Đừng hiểu.
Bạn
chép vào CD một số bài tiếng Anh (vì dụ từ trên forum này). Mỗi bài
có thể dài từ 1 đến 5 phút.
Khi nào bạn ở nhà một mình, thì mở các
bài đó ra vừa đủ nghe, và cứ lặp
đi lặp lại mãi ra rả như âm thanh
nền suốt ngày. Bạn không cần để ý đến
nó. Bạn cứ làm việc của mình,
đánh răng, rửa mặt, học bài làm bài, vào
internet… với tiếng lải
nhải của bài tiếng Anh. (thậm chí, trong lúc bạn
ngủ cũng có thể để
cho nó nói).
Trường hợp bạn có CD player, USB player hay iPod,
thì đem theo để mở
nghe khi mình có thời gian chết - ví dụ: di
chuyển lâu giờ trên xe, đợi
ai hay đợi đến phiên mình tại phòng
mạch.
Công việc ‘tắm ngôn ngữ’ này rất quan trọng, vì cho ta nghe
đúng với
từng âm của một ngôn ngữ lạ. Tai của chúng ta bắt rất
nhanh một âm quen,
nhưng loại trừ những âm lạ. Ví dụ: Nếu bạn nghe
câu: ‘mặt trời mọc cánh
khi chim voi truy cập chén chó’, một câu
hoàn toàn vô nghĩa, nhưng bảo
bạn lặp lại thì bạn lặp lại được ngay,
vì bạn đã quá quen với các âm ấy.
Nhưng khi một người nói một câu
bằng chừng ấy âm (nghĩa là 11 âm/vần),
trong ngôn ngữ bạn chưa từng
học, và bảo bạn lặp lại thì bạn không thể
nào lặp lại được, và bảo
rằng… không nghe được! (Bạn có điếc đâu! Vấn đề
là tai bạn không nhận ra được các âm!) Lối 'tắm ngôn ngữ' đó chỉ là vấn
đề làm quen đôi tai, và sau một thời gian (lâu đấy chứ không phải vài
ngày) bạn sẽ bắt được các âm của tiếng Anh, và thấy rằng âm ấy rất dễ
nghe, nhưng hoàn toàn khác với âm Việt. Đừng nản lòng vì lâu ngày mình
vẫn không phân biệt âm: hãy nhớ rằng bạn đã tắm ngôn ngữ tiếng Việt ít
ra là 9 tháng liên tục ngày đêm trước khi mở miệng nói được tiếng nói
đầu tiên và hiểu được một hai tiếng ngắn của cha mẹ; và sau đó lại tiếp
tục'tắm ngôn ngữ' Việt cho đến 4, 5 năm nữa!
2
- Nghe với hình ảnh động.
Nếu có giờ thì xem một số tin
tức bằng tiếng Anh (một điều khuyên tránh:
đừng xem chương trình
tiếng Anh của các đài Việt Nam, ít ra là giai đoạn đầu, vì xướng
ngôn viên Việt Nam, phần lớn, nói rất gần với âm Việt
Nam (kể cả pronounciation), nên mình dễ quen nghe, và từ đó lỗ tai mình
lại hỏng, về sau lại khó nghe người bản xứ nói tiếng Anh - thế là phải
học lại lần thứ hai!). Các hình ảnh đính kèm làm cho ta ‘hiểu’ được ít
nhiều nội dung bản tin, mà không cần phải ‘dịch’ từng câu của những gì
xướng ngôn viên nói. Bạn sẽ yên tâm hơn, sau khi nghe 15 phút tin tức,
tự tóm lược lại, thì mình thấy rằng mình đã nắm bắt được phần chính yếu
của nội dung bản tin. Và đây là cách thư hai để tắm ngôn ngữ.
B. Nghe chủ động.
1.
Bản tin special english:
- Thu một bản tin, và nghe
lại rồi chép ra nhiều chừng nào hay chừng
nấy… nhớ là đừng tra cứu
tự điển hay tìm hiểu nghĩa vội. Đoán nghĩa
trong nội dung câu, và
nhớ lại âm thanh của từ, hay cụm từ đó, sau này
tự nó sẽ rõ nghĩa,
nếu trở đi trở lại hoài.
(Ngày xưa, trên đài VOA, sau mỗi chương
trình tôi thường nghe một cụm từ
tương tự như: statue, statute hay
statu gì đó, mà không biết viết thế
nào, tuy vẫn hiểu đại loại là:
hãy đợi đấy để nghe tiếp. Mãi sau này tôi
mới biết rằng thuật ngữ
rất quen thuộc ấy là 'stay tune', nhưng một
thời gian dài, chính tả
của chữ ấy đối với tôi không thành vấn đề!)
2.
Chăm chú nghe lại một số bài mình từng nghe trong giai đoạn
‘tắm
ngôn ngữ’
- Lấy lại script của những bài mình từng nghe,
đọc lại và nhớ lại trong
tưởng tượng lời đọc mà mình từng nghe nhiều
lần.
Sau đó xếp bản script và nghe lại để hiểu. Lần này: tự
nhiên mình sẽ
nghe rõ từng tiếng và hiểu. Trường hợp không hiểu một
từ hay cụm từ, thì
gắng lặp lại nhiều lần đúng như mình đã nghe, sau
đó lật lại script để
so sánh.
3. Học
hát tiếng Anh, và hát theo trong khi nghe.
Chọn một số
bài hát mà mình thích, tìm lyrics của nó rồi vừa nghe vừa
nhìn lyrics. Sau đó học thuộc lòng và hát song song với ca sĩ, và gắng
phát âm cũng như giữ tốc độ và trường độ cho đúng. Khi nào buồn buồn
cũng có thể tự hát cho mình nghe (nếu không có giọng tốt và hát sai
giọng một tí cũng không sao, vì chủ yếu là tập phát âm, tốc độ, trường
độ và âm điệu tiếng Anh).
Và nói cho đúng giọng (qua hát) cũng là
một cách giúp mình sau này nhạy
tai hơn khi nghe, vì thường thường
ngôn ngữ trong các bài hát khó nghe
hơn những câu nói bình thường
rất nhiều.
--------------
Trước khi tạm dừng topic này, tôi muốn
nói thêm một điều.
Có bạn bảo rằng hiện nay mình chưa hiểu, nên
cố gắng nghe nhiều cũng vô
ích, để mình học thêm, khi nào có nhiều
từ vựng để hiểu rồi thì lúc đó
sẽ tập nghe sau.
Nghĩ như thế
là HOÀN TOÀN SAI. Chính vì bạn chưa hiểu nên mới cần nghe
nhiều hơn những người đã hiểu. Muốn biết bơi thì phải nhảy xuống nước,
không thể lấy lý do rằng vì mình không thể nổi nên ở trên bờ học cho hết
lý thuyết rồi thì mới nhảy xuống, và sẽ biết bơi! Chưa biết bơi mà
xuống nước thì sẽ uống nước và ngộp thở đấy, nhưng phải thông qua uống
nước và ngộp thở như thế thì mới hy vọng biết bơi.
Muốn biết bơi, thì
phải nhảy xuống nước, và nhảy khi chưa biết bơi.
Chính vì chưa biết
bơi nên mới cần nhảy xuống nước.
Muốn biết nghe và hiểu tiếng
Anh thì phải nghe tiếng Anh, nghe khi chưa
hiểu gì cả! Và chính vì
chưa hiểu gì nên cần phải nghe nhiều.
to be cotinue...
Tiêu đề: PHƯƠNG PHÁP LUYỆN NGHE CỦA THẦY GIÁO BIẾT 6 NGÔN NGỮ (P.1) 
Thu Apr 15, 2010 9:52 pm
